Chương 18: Một cuộc đàm phán hạt nhân Yanayev bước lên chuyên cơ IL-62 đến Estonia. Trong bối cảnh quan hệ giữa Liên Xô và các nước cộng hòa đang cực kỳ nhạy cảm, hai tiêm kích Su-27 đã hộ tống "cung điện biết bay" này từ Moskva cho đến khi vào vùng trời Estonia mới quay về. Dù nhiều người lo ngại tình hình bất ổn ở Baltic, Yanayev vẫn kiên quyết đặt chân lên vùng đất thù địch với ông và đế chế đỏ khổng lồ. Quân đội ba nước Baltic chưa dám đặt tay lên nút khởi động tên lửa đất đối không. Khi IL-62 hạ cánh tại sân bay Lennart Meri, Yanayev nhận ra phía Estonia đã cố ý không trải thảm đỏ đón tiếp. Ông chỉ mỉm cười khinh bỉ trước hành động vô lễ này, trong khi Putin đi cùng ghi nhận tất cả. Tổng thống Estonia vội vã tiến tới bắt tay Yanayev: *"Chào mừng đến Estonia, Tổng Bí thư Yanayev."* *"Tallinn quả là thành phố tuyệt vời."* - Yanayev siết chặt tay đối phương - *"Năm 1940, ông tôi - một Hồng quân - đã tiến vào thủ đô Estonia trên xe tăng. Hôm nay, tôi vinh dự được nối bước cha ông, đặt chân lên mảnh đất mà họ đã đổ máu."* Nụ cười của Tổng thống Estonia đóng băng. Lời Yanayev ẩn chứa đe dọa rõ ràng. Ông ta lúng túng không biết đáp lại thế nào, cho đến khi Yanayev tự phá vỡ bầu không khí ngột ngạt: *"Nhưng hôm nay tôi mang theo hòa bình, để thảo luận về độc lập của Baltic. Chắc hẳn Anatolijs Gorbunovs và Vytautas Landsbergis đang chờ trong phòng họp rồi. Chúng ta vào đi."* Arnold Rüütel vội vã cùng Yanayev đến tòa thị chính. Một mình ông ta không phải đối thủ, nhưng đồng minh đang mài dao chờ sẵn trong phòng họp. Suốt dọc đường, Yanayev nhìn thấy biển người biểu tình giương cao khẩu hiệu: *"Bạo chúa cút khỏi Estonia!"*, *"Không cần nhà độc tài!"*, *"Dân chủ! Tự do!"*. Nếu không có cảnh sát áp giải, đám đông giận dữ này đã xông vào đoàn xe. Arnold cười ngượng ngịu: *"Xin lỗi, Estonia là nước dân chủ. Chúng tôi không thể ngăn cản biểu tình ôn hòa, nếu không thì khác gì độc tài?"* Yanayev chỉ mỉm cười trước lời châm chọc. *Ai xúi giục đám người này, lão cáo già này không lạ gì. Đợi đến bàn đàm phán, các ngươi sẽ khóc thét.* Xe dừng trước tòa thị chính. Lũ phóng viên xô đẩy nhau, máy ảnh chớp lòa khi Yanayev bước xuống. Những câu hỏi sắc nhọn liên tiếp ném vào mặt ông: *"Ngài đến để ngăn Baltic ly khai? Hiệp ước Liên bang mới của Gorbachev còn hiệu lực không?"* *"Nếu thất bại, Liên Xô có dùng vũ lực? Sự kiện Mùa xuân Prague sẽ tái diễn ở Estonia?"* *"Liên Xô thiết quân luật còn nhân quyền không? Dân chúng có tự do ngôn luận...?"* Đang định phớt lờ, Yanayev đột nhiên dừng lại khi nghe câu hỏi về nhân quyền. Ông giơ tay ra hiệu im lặng, đám phóng viên dần ngừng ồn ào. *"Liên Xô không có nhân quyền? Các đồng chí giới truyền thông Estonia cần học hỏi thêm."* - Giọng Yanayev đầy mỉa mai - *"Báo chí thường thấy gió là bảo mưa, đăng tin chưa kiểm chứng. Không điều tra thì không có phát ngôn, hiểu chứ? Các đồng chí quá quen lý thuyết Tây Âu, thích dùng nhân quyền chất vấn chính quyền. Nhưng còn non lắm, hỏi toàn chuyện ngây ngô. Làm báo là phải dùng lương tâm nói thay nhân dân, chứ đừng làm công cụ chính trị cho ai. Hôm nay, tôi nói những lời này với tư cách bậc trưởng bối, chứ không phải 'bạo chúa máu lạnh' để các đồng chí bôi nhọ."* Những phóng viên đang chờ xem Yanayev lúng túng giờ sững sờ. Ông quay lưng bước vào, để lại sau lưng một bóng hình đầy bí ẩn. *"Vị lãnh tụ này thích nói thẳng quá nhỉ?"* - Một phóng viên gãi đầu thán phục. Bỏ qua đoạn nhập đề, Yanayev chính thức gặp mặt hai nhà lãnh đạo còn lại. Quyền Tổng thống Latvia Anatolijs tỏ vẻ quan tâm, trong khi Chủ tịch Hội đồng Tối cao Litva Vytautas Landsbergis ngồi im chờ đợi. *"Xin lỗi vì đến muộn chút."* - Yanayev mở lời - *"Bị bọn phóng viên chặn lại. Các đồng chí biết đấy, lũ ngoại quốc no căng lại thích xúi giục bọn tiểu nhân can thiệp nội bộ nước khác."* Lời nói bóng gió khiến khóe miệng Vytautas giật giật. Ông ta nhanh chóng lên tiếng: *"Chúng ta bắt đầu thôi. Nội dung vẫn là Hiệp ước Liên bang mới. Baltic có thể chấp nhận một liên bang lỏng lẻo, nhưng không chịu sự kiểm soát của Liên Xô. Hiến pháp Liên Xô cũng ghi rõ quyền tự do ly khai. Đây là tiền đề đàm phán."* *"Đúng vậy."* - Arnold nhanh chóng hùa theo - *"Chúng tôi đề nghị hiệp ước có hiệu lực ngay, các nước cộng hòa tự do phát triển. Nếu không, nhân dân Baltic sẽ đứng lên chống áp bức!"* Yanayev bật cười. Dưới ánh mắt ngỡ ngàng của ba vị tổng thống, ông giải thích: *"Xin lỗi, tôi không nhắm vào ai. Chỉ là muốn nói: cả ba vị ngồi đây đều là đống rác không biết đọc tình hình."* Một quốc gia bị gọi là "rác", sắc mặt ba nhà lãnh đạo tối sầm. Yanayev phớt lờ, tiếp tục: *"Đừng quên trong cuộc trưng cầu tháng Ba, 70% công dân Liên Xô và 9 nước cộng hòa phản đối liên bang lỏng lẻo, ủng hộ nhà nước thống nhất. Vậy nên tôi mới bảo các vị là lũ sâu bọ đáng thương."* *"À, nói thêm một câu: tôi chỉ nói mang 'Tình yêu & Hòa bình' từ Moskva tới, chứ không nói đó có phải tên một đầu đạn hạt nhân chiến thuật không."* - Yanayev vén tay áo xem đồng hồ - *"Cũng gần đến giờ rồi. Nếu bật TV lên, các vị sẽ thấy tin tức khiến Baltic thêm điêu đứng."* *"Tin gì vậy?"* - Anatolijs suýt đứng tim khi nghe "đầu đạn hạt nhân", giờ lại thêm tin dữ nữa thì chắc ngất tại chỗ. Chưa kịp Yanayev trả lời, trợ lý Tổng thống Estonia đã chạy vào thì thầm vài câu. Mặt Arnold từ âm u chuyển sang trắng bệch. *"Mở TV ngay!"* - Ông ta gào lên trong hoảng loạn.